Jędrzejów

W 2008 roku bogatsi o wyniesioną z Koprzywnicy wiedzę o cystersach wracaliśmy z wakacji przez Jędrzejów gdzie zajrzeliśmy do leżącego tuż przy trasie opactwa.

Klasztor założono w 1140 r. w pobliżu źródeł Białej Nidy,w Brzeźnicy, jako 21 filię Morimondu będącą pierwszym opactwem w Polsce. Otrzymał on nazwę Morimondus Minor czyli Morimond Mniejszy. Fundatorzy, Janik Jaksa, późniejszego arcybiskup gnieźnieński i jego brat Klemens uposażyli klasztor ośmioma wsiami. Zakonnicy otrzymali również od fundatorów kościół p.w. św. Wojciecha, datowany na rok 1110. Do dziś przetrwała wieża i fragment absydy tej romańskiej świątyni. W pobliżu wiodła jedna z odnóg szlaku bursztynowego, a także droga prowadząca na wschód zwana via Andreovia czyli droga św. Andrzeja. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od imienia św. Andrzeja Apostoła, patrona wschodu gdzie cystersi prowadzili misję. Z czasem obok klasztoru powstała osada, którą później nazwano Jędrzejowem. W 1152 r. zakonnicy założyli tutaj najstarszy w Polsce szpital klasztorny. Mnisi rozbudowali kościół klasztorny i postawili zabudowania klasztorne. W 1210 r. konsekracji kościoła dokonał biskup krakowski Wincenty Kadłubek, który, w osiem lat później, porzucił za zgodą papieża biskupstwo i wstąpił do jędrzejowskich cystersów. Opactwo rozwijało się prężnie, dzięki czemu utworzono filie w Ludźmierzu na Podhalu (1235) i w Rudach (1252). Zakonnicy prowadzili młyny, tartak, hutę szkła, hodowlę ryb i zakład budowy organów. Rozkwit opactwa zakończył się w momencie wprowadzenia urzędu opata komendatoryjnego. który sprawował nie był wybierany przez mnichów lecz narzucany przez władze świeckie. Do ruiny gospodarczej klasztoru przyczynił się potop szwedzki, podczas którego opactwo zostało ograbione, oraz pożary. W 1726r. spłonął kościół. W 1800 r. spłonęły archiwum i biblioteka, w której spoczywał list św. Bernarda do cystersów jędrzejowskich, a także oryginał Chroniki Polonorum Wincentego Kadłubka. W 1819 r. car Aleksander I dokonał kasaty zakonu. Mnisi pozostali w Jędrzejowie ale nie mogli przyjmować nowych kandydatów na zakonników. Ostatni z jędrzejowskich cystersów, o. Wilhelm Ulawski, umarł w 1855 r. Później przez krótki czas klasztorem opiekowali się o. reformaci, którzy w ramach represji po Powstaniu Styczniowym zostali usunięci z Jędrzejowa. Wtedy to utworzono tu rosyjskie męskie seminarium nauczycielskie. Cystersi powrócili do swojego klasztoru po II wojnie światowej, dzięki biskupowi Czesławowi Kaczmarkowi. Opactwo zostało ponownie erygowane w 1989 r.

Z czasem Jędrzejów stał się stałym przystankiem na drodze naszych powrotów z wakacyjnych wojaży. Aby odwlec zbliżający się nieuchronnie koniec wakacji przystawaliśmy tam aby przez chwilę pospacerować po otaczającym klasztor ogrodzie. Potem zazwyczaj był kolejny przystanek w Nagłowicach na „ostatnią wieczerzę” a od Pradeł trzeba już było przyzwyczajać się do nadchodzącej codzienności.

Jędrzejów jest chyba jedynym cysterskim opactwem, w którego historii można dopatrzyć się pilickich śladów. Warto wiedzieć, że opatem jędrzejowskich cystersów był późniejszy biskup inflancki i kamieniecki Augustyn Adam Wessel. Jak nietrudno się domyślić, był on spokrewniony z właścicielką Pilicy. To on w 1753 roku podarował swej krewnej, Marii Józefie z Wesslów Sobieskiej, znajdujący się do dzisiaj w pilickim klasztorze franciszkanów,obraz Matki Bożej Śnieżnej. Drugim pilickim akcentem w dziejach klasztoru jędrzejowskiego był o. Jukundyn Czerwonka, który po śmierci ostatniego opata jędrzejowskiego Wawrzyńca Drzewieckiego,od lutego 1829r przejął obowiązki duszpasterskie w kościele jędrzejowskim. O.Jukundyn był później, w latach 1841-1842, gwardianem w Pilicy.