Lewek Meryn

Ustrój Księstwa Warszawskiego zakładał stosowanie herbu sasko-polskiego na pieczęciach urzędowych i na siedzibach urzędów. Herb przedstawiał, na tarczy dwudzielnej w słup, w polu prawym czarne i złote pasy z leżącą na nich wskos zieloną koroną „rucianą”, a w lewym polu, czerwonym, Orła Białego. Tarcza herbowa spoczywała na rozpiętym płaszczu królewskim, gronostajowym, zwieńczonym koroną. Wszystkie urzędy musiały być wyposażone we właściwe tłoki pieczętne. Do pieczęci urzędowych zaliczono pieczęcie miast i gmin. Wytwarzanie tłoków łączyło się ze złożeniem przysięgi przez grawerów zwanych pieczetarzami, rzeźbiarzami pieczęci lub majstrami sztycharzami. W Regulaminie pocztowym dla Xięstwa Warszawskiego zwrócono uwagę na na czytelność odcisków. Wiele miast wprowadziło na swe pieczęcie symbolikę państwową. 6 maja 1811 r. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zezwoliło na używanie dawnych pieczęci, których dotąd burmistrzowie używali z napisem „Rada Miasta [nazwa miasta]”. Pomimo wydanych rozporządzeń panowała spora dowolność, zazwyczaj spowodowana sprawami finansowymi. 25 czerwca 1813 herb Księstwa Warszawskiego został zmineniony i przedstawiał tarczę typu angielskiego, zwieńczoną koroną krolewską a na niej, na polu czerwonym Orła Białego. W związku z tym zarządano wymiany tłoków pieczętnych używanych przez władze lokalne a używanie niewłaściwych pieczęci zagrożone było sądem wojennym. Kiedy 20 czerwca 1815 ogłoszono powstanie Królestwa Polskiego, nowe władze podtrzymały zasadę obecności herbu państwowego więc na tłoki trafił dwugłowy orzeł cesarski, dzierżący w szponach miecz i berło oraz jabłko - symbol panowania. Na piersiach miał tarczę owalna z orłem polskim w koronie, na tle rozpiętego płaszcza królewskiego zwieńczonego koroną. Obie głowy orła czarnego były koronowane a nad nimi znajdowała się korona cesarska. W drugiej połowie 1815 pojawiły się pierwsze pieczęcie z godłem pańswowym i napisem Królestwo Polskie ale stare pieczęcie były użytkowane do początku lat dwudziestych. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji zwracała uwagę na możliwości nadużyć wynikających ze stosowania stempli o róznorodnych stylizacjach i formach napisów i wydala reskrypt z 1 sierpnia 1818 r. który nakazywał zniszczenie pieczęci po zgasłych rządach pozostałych, a do doczesnego użytku niestosownych. O skali problemu świadczy informacja, że np. komisja wojewódzka płocka zebrała i przetopiła 224 tłoki. Podobna akcja przeprowazona w województwie kieleckim w roku 1822 spowodowała unieważnienie 120 pieczęci lakowych i tuszowych, różnych rozmiarów i kształtów, nawet z herbami szlacheckimi zamiast oficjalnego godła. Problemem był brak uprawnionych majstrów -sztycharzy. A zapotrzebowanie na nowe tloki wynikało również z normalnego zużycia, kradzieży czy zaginięć stempli.8 kwietnia 1824 Komisja Rządowa Wojny skierowała do Namiestnika Królestwa Polskiego projekt ustanowienia pieczętarzy przysięgłych.

Lewek Merynurodził się około1788 r. w Pilicy. Jego rodzice to Icyk Jacob Meryn (ur.1756 – zm.1837) i Chaja Meryn (ur.1747 – zm.1842). 20 lipca 1824 r. Lewek Meryn, od ośmiu lat tłumacz przysięgły przy sądzie pokoju w Olkuszu, wystosował pismo do komisarza obwodu olkuskiego z pytaniem czy przysięga tłumacza jest właściwą dla rzeźbiarza pieczęci, bowiem wykonywał pieczęcie dla urzędów i osób prywatnych. 3 września Meryn zwrócił się do Komisji Województwa Krakowskiego z prośbą o powierzenie mu funkcji pieczętarza przysięgłego. 25 września Komisja skierowała pismo do Komisji ządowej Spraw Wewnetrnych i Policji z zapytaniem, czy może Lewkowi Merynowi, jako niezamieszkałemu w Kielcach ¹, powierzyć taką funkcje. W piśmie zwrócono uwagę na brak w mieście wyspecjalizowanych grawerów pieczeci pośród chrześcijan. W reskrypcie rządowym z 28 maja Stanisław Staszic zezwalał jednak na powierzenie tej funkcji Żydowi, dopóki nie zgłosi się chrześcijanin. Odpowiedź wladz była zapewne pozytywna skoro komisarz obwodu olkuskiego polecił zainteresowanenu przedstawić kilkanaście wycisków wykonanych przez siebie rzeźb herbowych oraz oferty cenowe za ich wykonanie. Wzory zostały uznane za dosyć przyzwoite i w sekcji policyjnej rządowego Wydziału Wojny podjęto decyzję o mianowaniu Meryna pieczętarzem przysięgłym w województwie krakowskim, co 5 grudnia swym reskryptem ogłosiła Komisja Wojewódzka. 13 stycznia 1825 r., w Olkuszu, Meryn złożył przed komisarzem obwodowym przysięgę ze ścisłym zachowaniem wszelkich formalności podług obrządku Mojżesza na księgę Żorach. Treść roty była następująca:

Ja Lewek Meryn, przysięgam przez żywego Boga, który stworzył Niebo i Ziemię, iż prawdziwie i rzetelnie, bez żadnej zdrady, oszukania lub zmyślenia, tudzież bez żadnego względu na podarunki, datki, zazdrość, nienawiść; przyjaźń lub nieprzyjaźń, lub inne wszelkie prawdę i sprawiedliwość przytłumić mogące zamiary, twierdzić mogę, że żadnej osobie pieczęci urzędowej, to jest z Herbem Państwa, wyrzynać nie będę jak tylko w ten czas gdy mi ta złoży urzędowe poświadczenie Komisarza Delegowanego właściwego obwodu, lub rozkaz Komisji Wojewódzkiej zapewniający, iż osoba pieczęć żądająca ma prawo jej używania. Jeżeli fałszywie przysięgam niechaj na wieki będę potępiony i przeklęty i niechaj wszystkie przeleństwa w Torach zapisane na mnie i na moje dzieci spadą i niechaj ten, którego Imię niewymowne jest i który stworzył Niebo i Ziemię w żadnym moim interesie pomocy, ani w żadnym nieszczęściu nie daje mi ratunku. Jeżeli ja zaś to prawdziwie i rzetelnie zeznałem, niechaj mi miłościw będzie Adonalm jedynie prawdziwy Bóg, którego niewymowne Imię niech będzie błogosławione. Tak przysięgłem i na to się podpisuję.

Ustanowiono dwóch pieczętarzy w stolicy i po jednym w każdym z siedmiu miast wojewódzkich Nie wszyscy dotychczasowi pieczętarze otrzymali prawo wykonywania stempli a grawerzy bez uprawnień nadal działali. Propozycja Komisji Rzadowej Przychodów i Skarbu sugerowała przyznanie monopolu Mennicy Warszawskiej w zakresie wykonywania stempli i 7 grudnia 1824 r. Mennica uzyskała monopol. Koszt wykonania stempli i tak już niemały, był w mennicy wyższy o mniej-więcej o 50% a do tego dochodziły koszty przesyłki. Bywało, że Mennica, przy spiętrzeniu zleceń, podzlecała wykonanie stempli pieczętarzom. Koszt pieczęci wójta był równoważny cenie 4 korcy żyta. Po ustanowieniu monopolu dawnym przysiegłym grawerom odebrano prawo wykonywania pieczęci urzedowych, zezwolono jedynie na zachowanie szyldówz tekstem Pieczętarz Przysięgły. Lewek Meryn ożenił się z Gitlą Melon (ur.1795 – zm.1856 w Pilicy) i miał z nią córki: Roza Meryn -zamężna Batawia (ur.1819 – data śmierci nieznana); Estera Meryn (ur.1822 – zm.1837); Itla Bacia Meryn -zamężna Rapaport (ur.1824 – zm.1898); Marya Meryn (ur.1826 – zm.1826); Eygela Meryn (ur.1829 – zm.1830). Lewek Meryn zmarł w 1831 r. w Pilicy a wdowa po nim wyszła powtórnie zamąż za Izraela Morajne. Mieli 3 dzieci: syna Szlomę (ur.1834) i córki Nachemia (ur.1835) i Dwora Estera (ur.1842; zamężna z Pinkusem Lejzorowiczem)

Pilicka pieczęć z czasów przedrozbiorowych. Po prawej odcisk. Po lewej rysunek. Napis brzmi: Pilica. Signum tote civitatis czyli Pilica. Znak wszystkich mieszkańców

Stempel "suchy" uzyty w Pilicy w roku 1811. Widoczny odcisk dwugłowego orła.

Stempel lakowy użyty w Pilicy w r. 1819 Wyraźnie widoczny dwugłowy orzeł i inne szczegóły

 1. Ze względu na zawirowania w przebiegu granicy rosyjsko-austriackiej funkcjonował wówczas taki twór jak: Województwo Krakowskie z siedzibą w Kielcach. Zobacz >>>