Sądownictwo

O Pilicy » Instytucje » Sądownictwo

 W Polsce przedrozbiorowej władzę sądzenia w Pilicy mieli burmistrz z radą, i wójt z ławą.W okresie zaboru pruskiego sądownictwo w mieście sprawował justicjariusz. W 1807 miała miejsce sprawa przed sądem pokoju w Pilicy o ustalenie granicy pomiędzy Zawierciem Kromołowskim i Zawierciem Mrzygłodzkim. Jest to najstarszy ślad działaności sądu pokoju w Pilicy. Rząd Księstwa Warszawskiego ustrój określony w Konstytucji Księstwa Warszawskiego z roku 1807 oparł na wzorach francuskich. Sądownictwo zostało wyodrębnione i zapewniono mu niezawisłość. Jego organizację określał dekret króla Fryderyka Augusta z 26 lipca 1810 r. Najniższą instancją sądową był sąd pokoju orzekający w sprawach cywilnych i karnych. W postępowaniu cywilnym rozstrzygał on sprawy pojednawcze gdy wartość sporu wynosiła od 30 do 160 zł a w sprawach karnych do wysokości grzywny 30 zł lub trzech tygodni aresztu. Do jego kompetencji należały ponadto sprawy opiekuńcze, sprawy niesporne oraz o pobicia i obelgi. Sąd Pokoju składał się z wydziałów:

  • pojednawczego

  • spornego

  • policyjnego, który był także nazywany sądem policji prostej.

Apelacje od postanowień sądu pokoju wnoszono do trybunałów cywilnych lub,w sprawach kryminalnych, do sądów policji poprawczej. Sprawy cywilne i karne większego znaczenia oraz apelacje od wyroków sądu pokoju rozstrzygał kolegialny trybunał pierwszej instancji w Krakowie. W Warszawie funkcjonował sąd apelacyjny dla całego Królestwa. Dla powiatu pilickiego utworzono sąd pokoju w Pilicy. Stanowili go: mianowany dożywotnio zawodowy sędzia zwany podsędkiem oraz mianowany na 6 lat sędzia pokoju. Po utworzeniu Królestwa Polskiego organizacja sądownictwa została utrzymana z tym, że trybunał odwoławczy pierwszej instancji urzędował w Kielcach. Akta podsędkowskie powiatu pilickiego założono w roku 1808. Pierwszym pisarzem aktowym czyli notariuszem był Ignacy Ostaszewski. W roku 1826 przy sądzie pokoju w Pilicy otwarto urząd hipoteczny, który zajął się regulacją spraw majątkowych w miasteczku i w powiecie pilickim.

Sądy gminne wprowadzone zostały na terenie Królestwa Polskiego na mocy ukazu carskiego z dnia 12/24 maja 1860 roku wydanego na mocy ustawy o sądach gmin wiejskich, rozszerzonej z niewielkimi zmianami na miasta prywatne i rządowe. Rejenci kancelarii okręgu pilickiego urzędowali dalej po likwidacji powiatu i po odebraniu Pilicy praw miejskich aż do roku 1914. W roku 1870 ustanowiono sąd gminny w Pilicy, który prowadził sprawy włościńskie. Sądził w nim wójt wraz z ławnikami, wybieranymi przez zgromadzenie gminne. Nadal jednak funkcjonował sąd pokoju, który prowadził sprawy mieszkańców miasteczka. W 1876 r., po wielkim pożarze Pilicy przez krótki czas, z braku odpowiednich pomieszczeń, nie funkcjonował notariat i komornik. W tym samym roku w Królestwie przeprowadzono reformę całego ustroju sądowego. Na mocy ukazu z dnia 14/26 czerwca 1876 roku i ukazu Senatu Rządzącego z dnia 14/26 maja 1876 roku wprowadzone zostały zmiany w funkcjonowaniu sądownictwa na terenie Królestwa Polskiego, które zostały oparte o ustawę o urządzeniu instytucji sądowych z dnia 20 października/1 listopada 1864 roku i przepisy hipoteczne z 14/26 kwietnia 1866 roku. Wprowadzono wówczas sądyoparte na modelu rosyjskim. Język rosyjski stał się językiem urzędowym w sądach. W wyniku tych zmian sądy przestały być instytucjami powiązanymi z władzami administracyjnymi, a zostały całkowicie podporządkowane władzom sądowym, jako najniższa instancja sądowa w terenie. Jako pierwszą instancje utworzono sądy gminne, które przejęły rolę sądów pokoju. W miejsce wójta pełniącego z urzędu rolę sędziego powoływany był sędzia gminny mianowany przez władze sądowe. Zwiększył się zasięg terytorialny poszczególnych sądów obejmując 2 do 4 gmin. Sądy gminne rozpatrywały teraz sprawy cywilne i karne. W sprawach cywilnych do kompetencji sądów gminnych należało rozpatrywanie działów spadkowych, sporów o naruszanie stanu posiadania, jeśli miało ono miejsce przed upływem roku, sporów o zakłócenie praw serwitutowych, jeśli miało to miejsce przed upływem roku, wszelkich zobowiązań w granicach 500 rubli oraz przyjmowanie wniosków o zabezpieczenie dowodów w sprawach nie wszętych bez ograniczenia wartości wniosku. Sąd gminny wymierzał karę nagany, przestrogi, upomnienia, kary pieniężnej do 500 rubli, kary aresztu do 3 miesiący, kary więzienia do jednego roku. Nowy sąd gminny w Pilicy stanowił trzeci okręg sądowy, i obejmował gminy wiejskie: Kidów, Kroczyce, Ogrodzieniec, Pilicę i Żarnowiec. Wyroki sądów gminnych podlegały zaskarżeniu do zjazdu sędziów pokoju , w terminie miesięcznym, w trybie apelacji. Instancją odwoławczą dla sądu w Pilicy były zjazdy sędziów pokoju w Miechowie. W pilickim sądzie przez wiele lat sędzią gminnym wybierany był wójt. Dopiero 4 maja 1905 r. nie powierzono funkcji sędziego wójtowi Antoniemu Siermantowskiemu a sędzią obrano Stanisława Aleksandrowicza. Sądy gmine działały do roku 1915 kiedy to po zajęciu Pilicy przez wojska austro-wegierskie wprowadzono nową organizację sądownictwa. W Pilicy działały pokątne biura żydowskie, gdzie pisano prośby sądowe i podania. Korzystali z nich mniej zamożni włościanie. Jedno z takich biur prowadził Żyd Mordka, znany nie tylko w Pilicy, ale i w całej okolicy. Cieszył się on takim autorytetem, że sędzia tolerował nawet jego wystąpienia w sądzie w charakterze obrońcy. Na mocy "Przepisów tymczasowych o urządzeniu sądownictwa w Królestwie Polskim" z dnia 19 sierpnia 1917 roku ogłoszonych w Dzienniku Urzędowym Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu zlikwidowano sądy gminne pozostawiając jako I instancję sądy pokoju. Od roku 21 października 1921 do okręgu sądowego w Pilicy włączono gminy Wobrom i Żarnowiec,w których zlikwidowano sądy pokoju oraz gminę Kidów. 6 lutego 1928 r. sąd pokoju przemianowano na sąd grodzki. 1938 Przy wydziale hipotecznym sądu grodzkiego w Olkuszu funkcjonowało pięć stanowisk notariuszy w tym jedno w Pilicy. 28 grudnia 1949 z okręgu sądu grodzkiego w Pilicy wyłączono gromady Kwaśniów Górny i Kwaśniów Dolny z gromady Ogrodzieniec.

Funkcje w miejscowym sądownictwie pełnili:

  • 1808:Pierwszym pisarzem aktowym czyli notariuszem był Ignacy Ostaszewski.

  • 1816: Pisarz aktowy powiatu Pilickiego Józef Chodorowicz

  • ok.1817r.-do ok.1835: podsędek cywilny powiatu pilickiego Wacław Jabłoński

  • ok.1820 - pisarz sądu Scherner Karol

  • 1821:komornik Mikołaj Chodakowski

  • 1825-1840r.: urząd rejenta powiatu pilickiego pełnił Piotr Paweł Oluszkiewicz/Oleszkiewicz [zm.23 września 1853 w Pilicy po krótkiej chorobie].

  • zastępca podsędka Szerner, pisarz Antoni Szczepański

  • 1831: pisarz sądowy Graliński

  • 1836 Dydyński Antoni podsędek z Pilicy wezwany przez Urząd Municypalny m.Warszawy na podstawie odezwy Komissyi Woiewództwa Krakowksiego do odebrania dowodów  Komissyi Centralnej Likwidacyjnej  zł.222 za pensye cywilne i kompetencye

  • 1838: wymienieni są sędziowie pokoju Michał Kolert i Józef Rotkiewicz oraz sędzia apelacyjny Roman Hubicki-członkowie rady Opiekuńczej szpitala św.Jerzego.

  • 1839: w dokumentach występuje podpisarz Jerzy Macewicz

  • 1846: p.o.podsędka sądu pokoju był asesor trybunału C.Jabłoński

  • 1850: wymieniony jest Jan Kanty Kobylański mecenas z Pilicy. 4 marca zmarł w Pilicy w wieku 76 lat podsędek Wacław Jabłoński.W akcie zgodnu jako swiadek wymieniony jest Tomasz Bentkowski lat 32,protokolant sądowy.

  • 1853:Podpisarz Sądu Pokoju okręgu Pilickiego Józef Maliszewski mianowany został p.o. podpisarza Sądu Kryminalnego Guberni Warszawskiej.Aplikant sądowy przy trybunale cywilnym guberni warszawskiej Tomasz Szuranowski p.o. podpisarza Sadu Pokoju Okręgu Pilickiego. Sędzia pokoju są Roman Hubicki i Jan Kanty Kmita.Podsędek:Wincenty Charzewski Pisarz:Roman Tomaszewski s.Piotra, Podpisarz:Józef Maliszewski s.Bonifacego; regent:Piotr Oleszkiewicz s.Ignacego;obrońcy:Ignacy Ujejski s.Jana i Andrzej Pieńkowski 

  • 1854:Pisarz sądu pokoju okręgu pilickiego Roman Tomaszewski przeniesiony na własne żadanie na pełniącego obowiązki pisarza sądowego okręgu częstochowskiego.

  • 1857:Sędzia pokoju: Konstanty Rajski;podsędek: Antoni Hołubski; podpisarz:Alexander Siedlecki s. Jana;regent:Rajmund Zgliszczyński s.Łukasza;

  • 1859:Pisarz sądu pokoju A.Jacob s.Maturyna; Sędzia pokoju :Roman Hubicki, Jan Kanty Kmita i Konstanty Rajski; podsędek:Antoni Hołubski;  podpisarz:Ludwik Rutkiewicz s.Kazimierza; regent:August Zawadzki; obrońcy:Kazimierz Gregorowicz i Alexander Szczepanowski; komornik: Erazm Sroczyński

  • 1860r.: woźny przysięgły przy sądzie pokoju okręgu pilickiego-Franciszek Jartyński podsędek: Antoni Hołubski; pisarz:Antoni Jacob s. Maturyna; podpisarz:Ludwik Rutkiewicz s.Kazimierza; regent:August Zawadzki; obrońca: Alexander Szczepanowski

  • ok.1861 do ok.1865: rejentem był August Zawadzki,  podsędek: Antoni Hołubski;

  • 1862r.: komornik sądowy na powiaty: miechowski, skalbmierski i proszowicki - Tomasz Wróblewski, zamieszkały w Pilicy. podsędek: Antoni Hołubski; pisarz:Antoni Jacob s. Maturyna;  podpisarz:Ludwik Rutkiewicz s.Kazimierza; regent:August Zawadzki;  obrońca: Alexander Szczepanowski i  Andrzej Kuczewski s.Józefa  

  • 1863:sędziowie pokoju:Konstanty Rajski i Jan Kanty Kmita;  podsędek: Antoni Hołubski; pisarz:Antoni Jacob s. Maturyna;  podpisarz:Ludwik Rutkiewicz s.Kazimierza; regent:August Zawadzki; obrońca: Adam Zawadzki s.Józefa i  Andrzej Kuczewski s.Józefa ;  komornik sądowy na powiaty: miechowski, skalbmierski i proszowicki - Tomasz Wróblewski, zamieszkały w Pilicy

  • 1864:Podsędek sądu policji prostej okręgu pilickiego Hołubowski

  • 1867r.: woźny przysięgły przy sądzie pokoju okręgu pilickiego Wojciech Śliwiński.

  • 1870: Pisarz sądu pokoju w Pilicy Julian Bagieński został mianowany podsędkiem sądu pokoju w Skalbmierzu.Jego miejsce zajął podpisarz Karol Szeliński.

  • 1871: Henryk Ciunkiewicz został mianowany rejentem przy sądzie pokoju w Pilicy

  • 1876: 1 czerwca podsędek Roman Tomaszewski zwolniony z urzędu

  • 1886-1897: rejentem był Józef Dzierzbicki [później,1902-1903-rejent w Kaliszu,ok.1907, rejent hipoteczny przy sądzie okręgowym w Kaliszu,1914 członek rady kaliskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, 1918-rejent w Kaliszu]

  • 1888:adwokat H.Ostrowski

  • 1905;sędzia Stanisław Aleksandrowicz

  • 1906-1914: rejentem był Maurycy Czekański.

  • 1916-1918 notariuszem był Kazimierz Tadeusz Jaszowski

  • ok.1916-1918: rejentem w Pilicy był Piotr Borkowski [w 1918 mianowany sędzią pokoju w Zawierciu]

  • 1918 Teodor Masiewicz został przez Radę Regencyjną mianowany sędzią pokoju

  • 1918-1930: rejentem był Franciszek Ciszek. Zmarł w r.1930. Od jesieni 1928 roku do początku 1930r. był prezesem pilickiej OSP.

  • 1927: Z dniem 30 kwietnia odszedł na emeryturę sędzia pokoju Teodor Masiewicz. 5 grudnia sędzią sądu grodzkiego został mianowany Ignacy Łysogórski. 24 maja 1930 roku został wybrany prezesem pilickiej OSP. 

  • 1929: W okręgu sądowym w Sosnowcu obrońcą sądowym dla Pilicy był Eustachy Galewski.

  • 1928-1939: sędziami sądu grodzkiego byli Masierowicz i Franciszek Ryś.Adwokatami w tym czasie byli W.Pietrakiejew i Zygmunt Granecki

  • 1934;Na przełomie października i listopada adwokat Władysław Błus przeniósł siedzibę kancelarii z Sosnowca do Pilicy. Kancelaria odnotowana jest jeszcze w informatorach gospodarczych w roku 1938.

  • 1935:Jan Stachnik notariusz w Pilicy. Od 23 września 1932 roku pełnił funkcję prezesa OSP. 18.10.1937 przenióśł się do Szczekocin.

  • 1938: notariusz sądu okręgowego w Sosnowcu prowadzący sprawy dotyczące Pilicy- Leonidas Awwakumow.

 Rejentami kancelarii okręgu pilickiego byli również Czesław Arendt, o którym brak jest bliższych informacji, oraz Feliks Nowicki, który 1 grudnia 1945 ze stanowiska zastępcy notariusza awansował na notariusza w Pilicy.

Temat powiązany:pieczęcie urzędowe