Strączyńscy

O Pilicy » Żyli wśród nas » Inni piliczanie » Strączyńscy

Edward Strączyński urodził się w1881 r. w Sułoszowej jako syn Franciszka (ur.1848 -zm.1927) i Walerii (ur.1853- zm.1931). W roku 1903 kasjerem kasy sądowej w Pilicy był Franciszek Strączyński1. Starsze siostry Edwarda to: Józefa Strączyńska (ur. 8 marca 1877 w Sułoszowej); Julia Wincentyna ze Strączyńskich Kozłowska (ur. 22 stycznia 1879 w Sułoszowej; zm.1927, pochowana w Kidowie); młodsza siostra: Janina Marianna Strączyńska (ur. 1 lipca 1885 w Sułoszowej - zobacz niżej).  Na cmentarzu w Kidowie pochowana jest również Feliksa Strączyńska (ur. 19 maja 1888 -zm. 14 października 1967). Edward studiował w wyższej szkole górniczej w Leoben [w środkowej Austrii, w kraju związkowym Styria]. W latach 1765–1849 powstały następujące uczelnie górnicze: Freiberg – 1765, Schemnitz (Bańska Bystrzyca) – 1770, Petersburg – 1773, Paryż – 1783, Clausthal –1810, Kielce – 1816, Saint Etienne – 1816, Liege – 1836, Berlin – 1847, Leoben – 1849, Przybram – 1849. Uczelnia górnicza w Loeben była w XIX w. kolebką polskiej myśli i kultury górniczej.

Do 1914 r. immatrykulowano tam ponad 650 studentów pochodzących z ziem polskich. (w Freibergu - 180, w Przybramie - 160, w Schemnitz – 120). Polacy studiujący w Leoben zrzeszyli się w założonym w 1878 r. stowarzyszeniu Czytelnia Polska Akademików, które było pierwszą studencką organizacją – górniczą.

Staraniem grona profesorskiego c.k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie uruchomiono w 1884 r. trzyletni kurs przygotowawczy do akademii w Leoben. Jednym ze studentów był Edward Strączyński. W 1903 roku w prasie ukazało się ogłoszenie: Zamierzającym udać się na studya górnicze lub hutnicze na akademię w Leoben wszelkich informacyj udziela „Czytelnia polska akademików górniczych w Leoben" (Steiermark-Langgasse 95), a od 1 sierpnia b. r. akademicy: Michał Wacławik p. Kossów (via Kołomyja) w Galicyi; Edward Strączyński w Siadczy, p.Pilica, gub. Kielecka (Król. Pol.); August Kolb w Wieliczce.

Z dziejami polskiej społeczności w Leoben wiąże się ciekawa informacja: 24 lutego 1912 roku w Krakowie Delegacja Górników i Hutników Polskich, w skład której weszli najwybitniejsi przedstawicieli polskiego świata naukowego, przemysłowego i gospodarczego opracowała 78-stronicowany memoriał o konieczności powołania do życia Akademii Górniczej w Krakowie.Petycje do Cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa. udały się dwie delegacje przedstawicieli społeczności miasta Leoben. Autorami pierwszej petycji byli kupcy leobeńscy, którzy swój sprzeciw uzasadniali między innymi tym, że nieobecność studentów Polaków zmniejszy znacznie dochody handlu, gastronomii i właścicieli kwater studenckich. Z własną petycją udały się leobeńskie matrony, które w imieniu panien z Leoben i okolicy prosiły Jego Majestat Cesarski, aby nie wyrażał zgody na uruchomienie Akademii Górniczej w Krakowie. Koronnym argumentem leobeńskich matron było stwierdzenie: Wasza Cesarska Mość – jeżeli zostanie uruchomiona Akademia Górnicza w Krakowie to nasze córki i wnuczki i krewne bezpowrotnie stracą szansę wyjścia za mąż za dorodnych i mądrych Polaków.

Po studiach Strączyński trafił do Sosnowca, gdzie ze związku z Eugenią, w 1910 r. urodziła się córka -Zofia. (zm. w 2004 r.). Była żoną Zdzisława Macierewicza i matką Antoniego Macierewicza. Edward Stronczyński pracował następnie w kopalni w Gołubowce, w okręgu Marjewskim, w Zagłębiu Donieckimna Ukrainie. Tam w 1915 r. urodziła się druga córka -Janina (zm. w 2003r.). Była żoną Janusza Macierewicza, wuja Antoniego Macierewicza.Strączyńscy mieli jeszcze dwóje dzieci: Zofię i Kazimierza. W latach 1898— 1901 prowadzone były wiercenia poszukiwawcze w rejonie Brzeszcz, Kaniowa, Skidzina i innych pobliskich miejscowości. W 1901 roku rozpoczęło się głębienie szybu wydobywczego w Kaniowie. Pracą tą kierował inżynier Franciszek Drobniak, syn górnika z Jaworzna i absolwent Akademii Górniczej w Leoben. Budowa kopalni, noszącej nazwę „Andrzej”, której właścicielem był krakowski adwokat Arnold Chaim Porad-Rappaport, trwała do 1906 roku. Jego syn Alfred założył Gwarectwo Węglowe Brzeszcze. Od 1910 r. po wyjeździe inż. Drobniaka na dalsze studia do Paryża, dyrektorem kopalni „Andrzej” był inż. Wiktor Strzemeski, również absolwent uczelni w Leoben. W 1913 r. majątek Gwarectwa Węglowego Brzeszcze został wykupiony przez rząd austriacki. Po zakończeniu I Wojny Światowej i załamaniu się monarchii austro-węgierskiej z końcem 1919 r. kopalnię „Brzeszcze” przejęło Ministerstwo Przemysłu i Handlu. W 1920 r. dyrektorem kopalni został, przybyły z Zagłębia Donieckiego, inż Edward Strączyński. Powojenne trudności gospodarcze wywoływały wśród górników duże niezadowolenie. Dochodziło do częstych strajków. Winą za braki aprowizacyjne obarczano dyrektora Strączyńskiego. W 1920 roku w kopalni w Brzeszczach miały miejsce, odnotowane przez prasę socjalistyczną, dwa poważniejsze strajki, które trwały łącznie przez 20 dni. Strajk na tle aprowizacyjnym miał miejsce 20 stycznia a 24 marca ruszył strajk solidarnościowy z górnikami, którzy porzucili pracę w okręgu dąbrowskim. W kwietniu 1920 r., w czasie ofensywy Piłsudskiego na Kijów, grupa komunistycznie nastawionych robotników z Brzeszcz zamierzała urządzić marsz na Warszawę. W następnym roku dochodziło do organizowane przez PPS kolejnych strajków i wieców, na których protestowano m.in. przeciw próbom przedłużania pracy powyżej 8 godzin dziennie. Winę za braki w zaopatrzeniu przypisywano dyrektorowi Strączyńskiemu, który z powodu odmiennych przekonań politycznych był również atakowany przez prasę PPS i PSL „Wyzwolenie”. Oskarżenia wysuwane przeciw dyrekcji kopalni były badane przez parę komisji Ministerstwa Przemysłu i Handlu oraz Najwyższej Izby Kontroli Państwa, doszło naw et do kilkudniowego aresztowania dyrektora i jego zastępcy. Zarzuty nie potwierdziły się. Komisje stwierdziły, że w kopalni występują wprawdzie braki, ale pochodzą z okresu dawniejszego. 6 lipca 1921 r. strajkujący wywieźli dyrektora z kopalni na taczkach. Po tym incydencie trwała w kopalni 9,5-dniowa przerwa w pracy. Incydent ten został napiętnowany przez komitet kopalniany, a jego sprawców sąd skazał na kary od 6 tygodni do 2 miesięcy więzienia.Inż. Strączyński zrezygnował jednak wkrótce ze służby państwowej, a jego miejsce zajął dotychczasowy zastępca - inż. Jan Paszek. W 1928 r. w Przeglądzie Górniczo Hutniczym ukazał się jego artykułSole potasowe na kuli ziemskiej i warunki rozwoju ich kopalnictwa w Polsce”. Edward Strączyński zmarł w 1947 r.w Sosnowcu. Żona, Eugenia, zmarła w 1952 roku.

Ogłoszenie dotyczące spadku po Franciszku Strączyńskim

Pod wpływem ojca, który był nauczycielem, Janina Strączyńska po strajku szkolnym w 1905 roku założyła w domu rodziców w Siadczy tajną szkołę. Przez 2 lata uczyła w niej miejscowe dzieci języka polskiego, historii, geografii i religii. Po ostrzeżeniu, że dom jest obserwowany przez żandarmerię carską, musiała ukrywać się. Postanowiła wtedy zdobyć prawo nauczania. W r. 1908 zdała egzamin nauczycielski w rządowym Gimnazjum Realnym w Sosnowcu i odbyła 6-tygodniowy kurs wakacyjny w Krakowie, prowadzony przez profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego dla Polaków z zaboru rosyjskiego. Po ukończeniu kursu otrzymała posadę nauczycielki w szkole fabrycznej Towarzystwa Górniczego Hrabia Renard w Sosnowcu, gdzie pracowała od 1 września 1909 r. do 1 września 1911 r. Zapisała się na 2-letnie Wyższe Kursa dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego oraz -jako wolna słuchaczka- na Uniwersytet Jagielloński. Po ukończenia kursów i rocznej pracy nad językiem rosyjskim zdała państwowy egzamin przy Okręgu Naukowym w Warszawie i w roku 1914 otrzymała dyplom rządowy z prawem nauczania w szkołach średnich. W roku 1918 objęła posadę nauczycielki w Siadczy gdzie pracowała przez 3 lata. Została wybrana członkiem Dozoru Szkolnego i jego sekretarką. Rada Szkolna Okręgowa w Olkuszu mianowała ją Członkiem Rady Okręgowej. Za udział w organizowaniu młodzieży wiejskiej i zaopatrywaniu szpitali wojskowych w prowiant i bieliznę oraz za działalność w Obywatelskim Komitecie Obrony Państwa otrzymała dyplom Odznaki Ofiarnych. Została przyjęta na świeżo utworzony w Warszawie Wyższy Kurs Nauczycielski, a po miesiącu nauki, jako jedną z najbardziej uzdolnionych i uspołecznionych nauczycielek, przeniesiono ją do Państwowego Instytutu Nauczycielskiego. W r. 1923 ukończyła Instytut i została etatową nauczycielką Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Sosnowcu. Po 6 latach pracy w Seminarium została mianowana przełożoną Państwowego Seminarium Żeńskiego im. Marii Konopnickiej w Sosnowcu. 9 lutego 1932 roku została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi. 1 lutego 1934 r. Ministerstwo Oświaty przeniosło na stanowisko przełożonej 8-klasowego Państwowego Gimnazjum im. Emilii Plater w Sosnowcu. 1 października 1934 r. szkoła przenosi się do budynku przy ul.Parkowej gdzie ma siedzibę do dzisiaj. Po zajęciu Sosnowca przez Niemców prowadziła szwalnię i pracowała w kuchni Czerwonego Krzyża. 22 maja 1940 roku aresztowało gestapo i trafiła do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck. Po półrocznym pobycie wróciła do Sosnowca, pracowała jako ekspedientka w konsumie przy Zakładach Przędzalniczych "H. Dietel". Po wyzwoleniu Sosnowca - w lutym 1945 roku - władze szkolne powierzyły jej zadanie odtworzenia Gimnazjum im. E. Plater. 28 lutego 1949 r. przeszła w stan spoczynku. Zmarła 9 czerwca 1964 roku.

 

Grób Strączyńskich w Kidowie

W dokumentach pojawia się również pisownia Stronczyński

2