Sulejów

Opactwo wSulejowie było kolejnym cysterskim obiektem, który mieliśmy okazję zwiedzać. Imponuje ono rozległością ale przez to brakuje mu tej ulotnej atmosfery dawnych wieków, którą wyraźnie czuliśmy w Koprzywnicy. Rozległość ma jednak i dobre strony bo można tu znaleźć zakątek, do którego nie dociera turystyczny gwar. Do kościoła jedynie zerknęliśmy w majowy długi weekend,w krótkiej przerwie między kolejnymi ślubami. A podobno majowe małżeństwa nie są szczęśliwe... Świątynia zachowała zachowała w niezmienionym kształcie układ cysterski. Jedyne istotniejsze zmiany na zewnątrz kościoła to barokowe szczyty i nowa sygnaturka. Wewnątrz świątynia jest mniej strojna od jędrzejowskiej ale przez to bliższa pewnie swojemu pierwowzorowi. Do romańskich filarów doklejono barokowe ołtarze boczne w kolorach złota i seledynu. W nawie głównej stoją nieproporcjonalnie duże w stosunku do kościelnego wnętrza stalle, utrzymane w podobnej kolorystyce jak ołtarze. Barokowe są również ołtarz główny i konfesjonały. Z zabudowań klasztornych z cegły w układzie wendyjskim zachował się jedynie przylegający do kościoła fragment skrzydła wschodniego, zawierający zakrystię i kapitularz. Kapitularz jest sklepiony krzyżowo-żebrowo czyli sklepienie oparte jest na jednym filarze. Od krużganków oddzielają to pomieszczenie wykończone trójlistnie biforia. W okresie gotyku klasztor był przebudowywany, co można zauważyć. Kapitularz był kilkukrotnie przebudowywany i rekonstruowany więc elementy romańskie, gotyckie i późniejsze są trudno rozpoznawalne. Znajduje się w nim ciekawa jest ekspozycja muzealna jednak, podobnie jak w pozostałych zwiedzonych opactwach, brakuje mi w niej informacji o działalności gospodarczej cystersów a to jest ich największym wkładem w polskie dzieje.

Fundacja klasztoru miała miejsce rzekomo w roku 1176, najprawdopodobniej jednak książę Kazimierz II Sprawiedliwy dokonał jej dopiero w kilkanaście lat później sprowadzając zakonników z opactwa Morimond i przeznaczając im wieś Sulejów leżącą nieopodal przeprawy przez Pilicę, na szlaku handlowym łączącym północ i zachód Europy z Rusią. Wieś była osada targową przy której funkcjonowała komora celna. W sumie klasztor otrzymał od różnych fundatorów jedenaście wsi, dochody z trzynastu, regalia z komory celnej w Sandomierzu (skóry bobrowe oraz sól) oraz kilkudziesięciu niewolnych, których status klasztor zmienił na przypisańców. XII wiek przyniósł dalszy rozwój klasztoru. Nowe nadania poczynił syn fundatora Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Bolesław Wstydliwy i Władysław Odonic. Połowa XIII wieku była szczytowym okresem rozwoju opactwa sulejowskiego. Pod koniec XIII wieku nastąpiła też lokacja Sulejowa, który tym samym stał się miastem, co także wpłynęło na dochody klasztoru. Rozwój klasztoru hamował spór z norbertanami z Witowa o prawo do dziesięcin oraz przywileje budowy młynów na Luciąży i połowu bobrów. Kiedy sulejowscy cystersi zwlekali z obsadzeniem nowym konwentem klasztoru w Szpetalu, do czego byli zobowiązani sprawą zajęła się kapituła generalna zakonu. W 1285 roku sulejowskich cystersów przeniesiono do Byszewa, a do opactwa przybyli zakonnicy z Wąchocka. W roku 1318 r. odbył się w Sulejowie zjazd możnych i rycerstwa, na którym uchwalono suplikę z prośbą do papieża o koronację Władysława Łokietka. Kilkakrotnie gościł w klasztorze Władysław Jagiełło. Legenda głosi, że zdążające pod Grunwald rycerstwo ostrzyło miecze na kolumnach portalu kościoła. Gośćmi sulejowskich cystersów był także Kazimierz Jagiellończyk. W roku 1655 w sulejowskim opactwie przebywał król Jan Kazimierz. W czasie potopu szwedzkiego uległa zniszczeniu osada przyklasztorna. Następne zniszczenia spowodował pożar z roku 1731. W roku 1819 władze carskie dokonały kasaty klasztoru a majątek przejął rząd Królestwa Polskiego. W roku 1847 kolejny pożar uszkodził kościół i klasztor. W roku 1860 w zabudowaniach klasztornych umieszczono ochronkę dla dzieci i szkołę elementarną. Klasztor został uszkodzony podczas I wojny światowej, a kościół podczas kolejnego pożaru w 1923 roku. Obiekty klasztorne zostały zwrócone cystersom w 1986 roku.