1940. Francja

O Pilicy » Militaria » 1940. Francja

mjr inż. Derejski Stanisław Jerzy

Ur.4.5.1894 w Pilicy. W 1924 służył w 71 pp. Przed 1928 został odznaczony Krzyżem Walecznych. W latach 1928 -1932 był kapitanem w  Korpusie Oficerów Inżynierji i Saperów z przydziałem do batalionu elektrotechnicznego. W sierpniu 1919, w garnizonie Warszawa, sformowany został Batalion Maszynowy Saperów. W marcu 1921 Jednostka została przeniesiona do Nowego Dworu Mazowieckiego a w 1925 przemianowana na Batalion Elektrotechniczny. 15.02 1930 r. ukazał się rozkaz dowódcy Batalionu Elektrotechnicznego w Nowym Dworze ppłk. Marcelego Rewieńskiego o połączeniu elektrowni i wodociągów w Modlinie z elektrownią szkolną w Nowym Dworze. Powstała „Elektrownia i Wodociągi Szkolne Batalionu Elektrotechnicznego Saperów w Modlinie”. Kierownikiem elektrowni i wodociągów został kpt. inż. Stanisław Derejski. W 1932 w sładzie batalionu. Udział w kampanii wrześniowej nieznany. Po kapitulacji trafia do Francji. Na przełomie 1939 i 1940r. Działała we Francji nieformalna grupa młodych oficerów z nieznanego powodu zwana „chomikami”. Należeli do niej: mjr inż. Stanisław Derejski, kapitanowie - Maciej Kalenkiewicz (późniejszy Cichociemny), Jan Górski (późniejszy Cichociemny), Jan Zawisza, Jan Jaźwiński, Antoni Strawiński, Edward Mazurkiewicz, Henryk Chocianowicz, Stanisław Drzewiecki, Jan Rypel, Maksymilian Kruczała, porucznicy- Stanisław Buczyński, Kazimierz Bilski, Stanisław Ośrodek, oraz podporucznicy - Juszkiewicz i Ceceniowski. Grupa opracowała cztery dokumenty, które przekazano sztabowi generała Sosnkowskiego. Oto ich tytuły:

-„Użycie lotnictwa dla łączności i transportów drogą powietrzną do Kraju. Stworzenie jednostek wojsk powietrznych”

-„Instrukcje dla pierwszych lotów łącznikowo-rozpoznawczych”

-„Zapoczątkowanie rozpoznania lotnisk w Kraju”

-„Plan wsparcia i osłony powstania w Kraju”

Udział mjra Derejskiego w pracach zespołu nie jest znany. Można jedynie przypuszczać, że ze względu na elektrotechniczne wykształcenie miał zajmować się sprawami łączności.

Po ustaniu walk kampanii wrześniowej i przeniesieniu siedziby rządu do Francji zapadła decyzja o formowaniu oddziałów Wojska Polskiego na zachodzie. Od 20 maja 1940 z elementów 2 Dywizji Piechoty i rekrutów sformowano w obozie Veluché 4 Dywizję Piechoty (4eme Division d'infanterie polonaise) pod dowództwem gen. bryg. Rudolfa Dreszera. Na początku kwietnia 1940 r. rozpoczął się w Thouars kurs inżynieryjny dla polskich oficerów z jednostek saperskich. Zorganizowano tam Centrum Wyszkolenia Oficerów Saperów będące jednostką Wojska Polskiego we Francji działającą przy francuskim Ośrodku Wyszkolenia Saperów.

W kursie uczestniczyło około około 50-ciu słuchaczy. 16 czerwca, w dniu rozpoczęcia francusko-niemieckich negocjacji o zawieszeniu broni, dywizja liczyła już 11 000 żołnierzy jednak udało się uzbroić zaledwie około 3150 żołnierzy.  W tym samym dniu gen. R. Dreszer, wbrew rozkazom francuskim nakazującym przemarsz do Libourne, otrzymał od gen Sikorskiego rozkaz załadowania wojska w La Rochelle i ewakuację do Anglii. Dywizja rozpoczęła marsz wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Francji w poszukiwaniu statków transportowych docierając do portu w La Pallice. Komendant ośrodka w Thouars, płk. J. Siłakowski, otrzymał rozkaz ewakuacji. Na dowódcę transportu został wyznaczony zastępca komendanta ppłk. Wężyk. Transport kolejowy został zamówiony na godz. 05.30 w dniu 18.06.1940 r. Kiedy cały ośrodek saperów zgromadził się na peronie, o godz. 5.50 spadła bomba lotnicza, trafiając w krawędź peronu tuż przed frontem zebranych żołnierzy. Zginęło i zmarło z ran 36 żołnierzy Wojska Polskiego, w tym 28 oficerów

21.06. 1966 roku odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy z nazwiskami oficerów poległych podczas nalotu. Wykaz nazwisk i stopni poległych był niekompletny i posiadał liczne błędy rzeczowe. (m.in. nazwisko Derejski zapisane zostało jako „Derejki”). Parę lat później nad Thouars przeszła burza, która uszkodziła pamiątkową płytę. Płyta z nazwiskami oficerów została wykonana na nowo jednak błedy nie zostały poprawione.

Obelisk ku czci polskich żołnierzy, którzy zginęli w Touars